1 H επανάσταση τον 1821 και η Ζελενίτσα(Πρασιά)

Η επανάσταση του 1821 βρήκε το χωριό μας σε περίοδο ανασυγκρότησης.
Τα μοναστήρια του αγίου Ιωάννη στον Παλαιό Πρόδρομο, του προφήτη Ηλία στην Πρασιά και της Κοιμήσεως Θεοτόκου στα Φουσιανά λειτούργησαν σαν επαναστατικά κέντρα γι’αυτό οι Τουρκαλβανοί του Σκόνδρα πασά περνώντας το 1823 από το χωριό μας τα κατέστρεψαν.
Από τα διασωθέντα στοιχεία στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και στο Φάκελο των Αγωνιστών στην Εθνική Βιβλιοθήκη βλέπουμε ότι οι ακόλουθοι αγωνιστές σχετίζονται με το χωριό μας.
 Αυτοί δήλωσαν κάτοικοι της Ζελενίτσας και άλλων χωριών του τέως Δήμου Απεραντίων και ήταν οι: Γρούσος Ιωάννης, Ζαραϊδώνης Ιωάννης, Ζελενίτσας Ιωάννης, Ζευγουλάς Κώστας, Ζιμπο γιώργος Κώστας, Καραγκούνης Κ., Καραγκούνης Νικόλαος, Καρδαράς Ιω¬άννης, Κορκοβάκης, Κουκοράβας Κώστας, Κουτέρης Αθανάσιος, Κουτέρης Βασίλειος, Κριτσίκας, Λεβέντης Ιωάννης, Λιούπρας Γεώργιος, Μαραγκούλας Β., Μελούλης Βασίλειος, Μελούλης Χρήστος, Μπλέτσας Ιωάννης, Μώτσικας Δ., Ντασιώτης Χρήστος, Ντενέζος Κώστας, Παπαδιάς Γεώργιος, Πατούλας Βασίλειος, Πατούλας Δημήτριος, Πατούλας Κολιός, Πατούλας Π., Πατούλας Χρήστος, Σαλμάς Γεώργιος, Τσιαντής Κ., Τσιαντής Μιχαήλ, Τσιάμης Αναστάσιος, Τσιούνης Γεώργιος, Τσιάρας Μελούλης, Χαλαστάνης Γεώργιος, Χαλαστάνης Ιωάννης, Χρυσαφογεώργης Νάκος και Χρυσαφογεώργης Χρήστος.
Ο συμπατριώτης μας Θωμάς Τσέτσος από το Νέο Αργύρι παρουσίασε με αναλυτικό και γλαφυρό τρόπο τους αγωνιστές του 1821 από τα χωριά μας σε βιβλίο που εξέδωσε πριν μερικά χρόνια.

Στον κατάλογο των αγωνιστών από το χωριό μας πρέπει επίσης να συ μπεριλάβουμε τον Κωνσταντίνο Χαλαστάνη με τους γιους του Γεώργιο και Ιωάννη που έπεσαν νεκροί στην ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου στα 1826 και σύμφωνα με την προφορική παράδοση διέμεναν στη Λεπενού, αλλά κατάγονταν από τη Ζελενίτσα.
Σε κατάλογο αγωνιστών του 1821 από την περιοχή του Βάλτου περιλαμβάνονται ονόματα τα οποία διασώζονται ως τοπωνύμια και στο χωριό μας, αλλά δεν γνωρίζουμε αν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι ήταν Ζελενιτσιώτες123. Έτσι βλέπουμε τον Λαγό Γώγο από το Σύντεκνο, τους Πα¬πά ή Παπαδιά Βασίλειο και Νικόλαο από τα Σαρδίνινα, τον Τσάμη Δημήτριο από την Αμβρακιά (χωριό ανάμεσα στην Αμφιλοχία και στην Στάνου), τον Φλούδα Δημήτριο χωρίς τόπο, τον Κομπώτη Χρίστο χωρίς τόπο, την Κότσι- ου Αγόρω από την Αμβρακιά, τον Κότσιο με άγνωστο το μικρό όνομα. (Υπεν¬θυμίζουμε εδώ ότι Κότσιος ήταν ο πρόγονος του σημερινού Πότσιου).
Επίσης στον κατάλογο των αγωνιστών από τον Ασπροπόταμο οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στη νότια Ελλάδα συναντάμε επώνυμα ανθρώπων ίδια με αντίστοιχα κατοίκων της Ζελενίτσας. Βλέπουμε εκεί ότι οι Λαγός Ιωάννης και Κώστας εγκαταστάθηκαν στο χωριό Ροβολιάρης, ο Μαντάς Αθανάσιος στη Λαμία, ο Μπαλτάς Δημήτριος στο Καρπενήσι, ο Σκιαδάς Δήμος στην Υπά¬τη, ο Σκούρας Αθανάσιος στη Βαρυμπόμπη (Μακρακώμη) και ο Σκούρας Κώ¬στας στην Τζιούκα Μακρακώμης124.
Από το 1832 και έπειτα ο παραπόταμος του Αχελώου Πλατανιάς έγινε το σύ¬νορο του Νέου Ελληνικού με το Οθωμανικό Κράτος. Από την οριοθέτηση στον Πλατανιά το χωριό μας αποκόπηκε από την περιοχή της Αργιθέας και της επισκοπής Ραδοβισδίου.
Με Βασιλικό Διάταγμα από 31¬08-1912, ΦΕΚ Α 261/1912 προήλθε από τον τέως Δήμο Απεραντίων η Κοινότητα Ζελενίτσα. Με Βασιλικό Διάταγμα από 12-03-1928, ΦΕΚ Α 81/1928 ο Συνοικισμός και η Κοινότητα Ζελενίτσας μετωνομάσθηκαν σε Συνοικισμός και Κοινότητα Πρασιάς με τους ακόλουθους συνοικισμούς: Π Πρασιά, ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, το Βασιλέσιον, οι Μεταξάδες και τα Φουσιανά.
Το διάστημα από τον πρώτο μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο υπήρξε κρίσιμη περίοδος με πολλές αλλαγές στον τρόπο ζωής και στον τρόπο σκέψης των κατοίκων της υπαίθρου. Αλλαγή στην ονομασία του χωριού, αλλαγή στο ημερολόγιο, αλλαγή στο ντύσιμο, μετακίνηση προς τις μεγάλες πόλεις. Με¬γάλη αλλαγή επίσης επέφερε ο καθορισμός των ορίων μεταξύ των Κοινοτή¬των και η διχόνοια που ακολούθησε, ακόμα βασανίζει τους κατοίκους παρό¬λο που πολλοί από τους προγόνους μας αγωνίστηκαν μαζί στα πεδία των μαχών στον πολύχρονο αγώνα του 1821 κάτω από τις οδηγίες του Κατσαντώνη, του Καραϊσκάκη, του Κώστα Βελή, του Φραγκίστα και τόσων άλλων αρχηγών για την απόκτηση της ελευθερίας.
Πολλοί νέοι από το χωριό μας στρατολογήθηκαν στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και στρατευμένοι με τα γεγονότα της Μικρασίας υπηρέτησαν πάνω από δέκα συνολικά χρόνια. Κάποιοι άφησαν το άλικο αίμα τους στο πεδίο της μάχης για να ποτίζει το ολάνθιστο δέντρο της ελευθερίας μας. (Για όλους θα γίνει αναφορά στον Β' τόμο). Στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οι συνέπει¬ες ήταν οδυνηρές και άλλαξαν την όψη του χωριού μας με τα γεγονότα του εμφυλίου που ακολούθησαν. Στη διάρκεια του εμφυλίου το χωριό εκκενώθηκε γιατί η περιοχή μας είχε γίνει κέντρο των πολεμικών επιχειρήσεων ανάμεσα στους αντάρτες και στο στρατό του κράτους. Π φυγή προς τα πεδινό¬τερα μέρη και προς τις πόλεις έκανε πολλούς να μην ξαναγυρίσουν ποτέ
γκέντρωση. Η χάραξη νέων σύγχρονων οδικών αξόνων και η βελτίωση των μέσων μεταφοράς μπορεί να φέρουν το χωριό μας πολύ κοντά στο ενδιαφέρον τουριστών και επισκεπτών, οι οποίοι θα διασχίζουν τον ορεινό όγκο της Πίνδου.
Έτσι αυτό το απομονωμένο μέρος μέσα στα πανύψηλα βουνά, με τις απότομες πλαγιές, τους γκρεμούς, τους καταρράχτες, τις βαθειές λαγκαδιές, τα πυκνά δάση και τους ωραίους ανθρώπους μπορεί και του αξίζει να γίνει πόλος έλξης και καταφύγιο αναψυχής πολλών άλλων ανθρώπων!

Τα κείμενα είναι του Συγγραφέα Βασίλη Γ. Χαλαστάνη απο το βιβλίο του "Πρασιά Ευρυτανίας Ά Μέρος"2005