Κίνηση Πολιτών Αγράφων
Στην Ελλάδα το Καρναβάλι, οι Απόκριες ή Απόκρεω (περίοδος κατά την οποία οι Έλληνες «απέχουν από κρέας») γιορτάζονται με διάφορα έθιμα τα οποία διαφέρουν σε κάθε περιοχή.
Στα χωριά των Αγράφων στο σπίτι του μεγαλύτερου σε ηλικία συγγενούς μαζεύονταν αδέρφια, ξαδέρφια, γυναίκες, παιδιά και έτρωγαν οικογενειακός όλοι μαζί το βράδυ της Τυρινής.
Κάθε νοικοκυρά ετοίμαζε το φαγητό της, κυρίως πίτες, γλυκά κλπ. χωρίς κρέας κατά το πλείστον γιατί από την προηγούμενη Κυριακή (Κρεατοαποκριές) σταματούσαν να τρώνε κρέας. Έτρωγαν, έπιναν, αστειεύονταν, τραγουδούσαν, χόρευαν μέχρι τα μεσάνυχτα οπότε αντάλλασαν ευχές και έφευγαν για τα σπίτια τους, γιατί μετά τις 12 η ώρα άρχιζε η νηστεία.Οι περισσότεροι από τους πιο πάνω και κυρίως τα παιδιά έρχονταν σε αυτή τη συγκέντρωση μασκαρεμένοι".
Χοιροσφάγια
Μια εβδομάδα πριν από την Τσικνοπέμπτη, με το άνοιγμα του Τριωδίου ξεκινούσε η διαδικασία της σφαγής των γουρουνιών, τα χοιροσφάγια. Γι'αυτό η εβδομάδα αυτή ονομαζόταν και σφαγαριά.
Στα παλιά τα χρόνια, κάθε σπίτι έτρεφε για ένα χρόνο το γουρουνόπουλό του. Ένα καλό γουρούνι για «χοιροσφαγή» έφτανε τα 100 με 150 κιλά. Όλο το χρόνο ταϊζόταν με καλαμπόκι, πίτουρα κουρκούτι, σγόρτσα (άγρια αχλάδια), βελανίδια και αποφάγια του σπιτιού (παμφάγο).
Το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν την περίοδο των Απόκρεω, την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, την σφαγαριά. Ήταν γιορτή για όλο το χωριό. Οι κάτοικοι σχημάτιζαν φιλικές συντροφιές και έσφαζαν «χαλάγαν» με τη σειρά τα χοιρινά τους.
Ένα επιδέξιος σφαγέας έσφαζε το γουρούνι. Η σφαγή γινόταν με μαχαίρι ή με όπλο (δίκανο).
Μτά το σφάξιμο του βάζαν ένα λεμόνι στο στόμα, το λιβάνιζαν και το σκέπαζαν για φύγει το κακό σπυρί (αν είχαν επάνω τους). Ο σφάχτης πηδούσε τρεις και τρεις φορές και στη συνέχεια από μια η οικογένεια. Το κεφάλι θα το κρεμάσουν για το καλό του σπιτιού. Αλλού πάλι χάραζαν ένα σταυρό στο στήθος και πάνω στις σχισμές τοποθετούσαν αναμμένα κάρβουνα και λιβάνι.
Τα μικρά χοιρινά τα έκαναν μαδητά, τα μεγάλα τα έγδερναν εκτός από την κοιλιά.
Ο πρώτος μεζές στα κάρβουνα ηταν ο «καρούτσαφλος», (ο λάρυγγας, το καρύδι του χοιρινού) συνοδευόμενος από κρασί, μπομποτοκουλούρα, «χρόνια πολλά» και «ο θεός να σχωρέσει τις ψυχές» των νεκρών. Ιδιαίτερα τον πρόσφεραν στον σφαγέα.
Από δω, ίσως βγήκε, και η παροιμιακή φράση «θα σου φάω τον καρούτσαφλο ή το λαρύγγι».
Αλλού σαν πρώτο μεζέ χρησιμοποιούσαν το κομμάτι το κρέας που ψήθηκε στον σταυρό με τα κάρβουνα και το λιβάνι.
Οι γυναίκες ετοίμαζαν το συκώτι του γουρουνιού με ψιλοκομμένο κρεμμύδι, έναν πολύ νόστιμο μεζέ.
Τα παιδιά έβαζαν ένα κόκκινο σταυρό από το αίμα του γουρουνιού, για να μην τους τρώνε τα κουνούπια το καλοκαίρι. Απ' το αίμα θα φοβούνταν τα κουνούπια και δεν θα τους τσιμπούσαν.
Τη «φούσκα» (κύστη) την έτριβαν στη στάχτη, τη φούσκωναν, έριχναν σπυριά από αραποσίτι κι έπαιζαν. Οι μεγάλοι τη χρησιμοποιούσαν για καπνοσακούλα. Τη «χολή» του ασήμαδου μαύρου γουρουνιού τη βάζαν για φυλαχτάρι στα ζώα ή πότιζαν τις γκαστρωμένες φοράδες για να μην απορρίξουν.
Την «πυτιά» την κομμάτιαζαν. Ρίχναν ξύδι, λάδι, σκόρδο, αλάτι, ούζο και την ξεραίνουν στον ήλιο. Την κρεμούν μέσα σε σακούλι στην καπνιά του παραγωνιού και την ρίχνουν στο τυρί για πήζει.
Οματιά
Τη δεύτερη μέρα ετοίμαζαν την «οματιά». Έπαιρναν τα χοντρά έντερα, σε μήκος 60 έως 80 εκ. τα έπλεναν καλά. Τα γέμιζαν με: μισοστουμπισμένο και μισοβρασμένο σιτάρι, σταφίδες, πορτοκαλόφλουδες, μυρωδικά και μπαχαρικά. Τα έβαζαν σε «τεψιά» με λίπος από την μαδημένη κοιλιά «σγόρτσα» και την έψηναν στο φούρνο. Ήταν νόστιμη. Τρώγονταν ζεστή ή κρύα.
Από την ψημένη «οματιά» έστελναν και στις οικογένειες που δεν είχαν ή δεν έσφαξαν το δικό τους χοιρινό.
Πηχτή ή ποδομούτσουνα
Μια επιπλέον γαστρονομική απόλαυση της «σφαγαριά» τα ποδομούτσουνα που κάναν την πηχτή.
Καθάριζαν καλά πόδια και κεφάλι. Τα κομμάτιαζαν, τα έβραζαν, τα ξεκοκκάλιαζαν, εκτός των ποδιών, τα κομμάτιαζαν σε «μπουκιές», τα ξανάβραζαν με στουμπισμένο σκόρδο και ξύδι «σκορδοστούμπι», αλάτι και πιπέρι. Έτσι ετοιμαζόταν η πηχτή που έπηζε σαν κρύωνε, (μέσα σε πιάτο ή σε λαγήνα για αργότερα) και κοβόταν με το μαχαίρι. Νοστιμότατη, με άρωμα σκόρδου και νοστιμιά ξυδιού.
Τα λουκάνικα
Τα ψιλά έντερα, πλυμένα και γυρισμένα, σε μήκος ενός περίπου μέτρου, τα «ξεθέρμιζαν», τα φούσκωναν, τα έδεναν στις άκρες και τα κρεμούσαν σε ένα οριζόντιο καλάμι για να ξεραθούν. Με αυτά φτιάχνανε τα λουκάνικα. Γέμιζαν τα έντερα με κρέας β΄κατηγορίας, κομμένο και λιανισμένο πάνω σε κρεατοκόφτη. Έριχναν ψιλοκομμένο κρεμμύδι, κοπανισμένα μπαχαρικά (κανέλα, γαρύφαλλα, πιπέρι μαύρο) λίγη ψιλοκομμένη πιπεριά, πορτοκαλόφλουδα, αλάτι και ότι άλλο αρωματικό. Όλα αυτά τα μισοέβραζαν, πριν βάλουν με χωνί τη γέμιση ζεματούσαν τα λουκάνικα για να καθαρίσουν και να μαλακώσουν. Γεμισμένα και τρυπημένα τα βουτούσαν σε ζεστό νερό για φύγει ο αέρας, που τυχόν θα έμενε. Ύστερα τα κρεμούσαν κατά προτίμηση μέσα στο τζάκι, για να στεγνώσουν γρηγορότερα. Γινόταν πικάντικα. Τρωγόταν ψητά ή έμπαιναν στο παστό που ετοιμαζόταν την Τσικνοπέμπτη.
Το «ξεφόρτιασμα»
Τη δεύτερη μέρα μετά το γδάρσιμο «ξεφόρτιαζαν» το σφαχτό, δηλ. αφαιρούσαν το στρώμα λίπους που είχε στη ράχη, με λωρίδες «φέρτσες», από πάνω προς τα κάτω, καθώς ήταν κρεμασμένο από τα πισινά του πόδια.
Το λίπος το κομμάτιαζαν, το έβαζαν στο νερό, που το άλλαζαν δυο φορές, για να γίνει «άσπρη αλοιφή», το αλάτιζαν και το άφηναν για «να το πιάσει το αλάτι». Το ξύγκι, «το πλαστήρι» το έβαζαν χωριστά. Με το «ξεφόρτιασμα» κομμάτιαζαν το κρέας, διάλεγαν το καλό για το «παστό», το αλάτιζαν, έριχναν ρίγανη και το άφηναν μερικές μέρες «να το πιάσει το αλάτι».
" Ακούτε τι παράγγειλε η Καθαρή Δευτέρα
Νηστείες και τριήμερα και προσευχές μεγάλες
Πέθανε ο κρέας πέθανε ψυχομαχά ο τύρος
Ταράζ' ο πράσσος την ουρά κι ο κρόμυδος τα γένια
Και το καδί με την αρμιά πήρε να ξεπαγώνει
Κι αυτός ο χοντρορέπανος μου στρίβει το μουστάκι
Πάρτε τον τρύπιο τον τρουβά και τη σκουρολεπίδα
Και σύρτε στα λακκώματα να μάσετε τσουκνίδια. "
Την Καθαρά Δευτέρα, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τα σπίτια και τα μαγειρικά σκεύη, πάλι οι ίδιες θα ετοιμάσουν πρωϊ-πρωϊ την παραδοσιακή κουλούρα (κλούρα), θα βράσουν τα φασόλια, χόρτα, χαλβά. Οι νέοι αναπαρίσταναν το γύφτικο γάμο με αστεία και πειράγματα μεταξύ τους, χόρευαν, τραγουδούσαν στην πλατεία κρασοπίνοντας μέχρι το βράδυ και τελικώς χώριζαν με ευχές για ¨Καλή Σαρακοστή» και «Χρόνια Πολλά».
Καθαρά Δευτέρα στο χωριό
..οι χριστιανοί σταματάνε να τρώνε κάθε κρεάτινο φαγητό και αρχίζουν τη νηστεία που έχει διάρκεια σαράντα ημερών όσες και οι μέρες του Χριστού στην έρημο.
Ακόμα και το ψωμί της Καθαράς Δευτέρας (λαγάνα) ζυμώνεται νηστίσιμο σαν τα «άζυμα» της Παλαιάς Διαθήκης . Η λαγάνα κάνει πιο έντονο το νόημα της νηστείας.
Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται το πέταγμα του χαρταετού, που συμβολίζει την επιθυμία των ανθρώπων να διώξουν μακριά το κακό. Γι’ αυτό και οι χριστιανοί έβγαιναν στην ύπαιθρο για να τονίσουν την έννοια του καθαρμού και της αλλαγής . Οι νοικοκυρές καθάριζαν το σπίτι για να φύγουν τα κακά πνεύματα.
" Όποιος δεν έπαιξε ποτέ του με χαρταετό,
δεν κοίταξε όσο χρειάζεται ψηλά.
Όποιος δεν ένιωσε την αντίσταση του μεγάλου σπάγκου,
δεν εκατάλαβε τη δύναμη του αέρα.
Κι όποιος δεν εφώναξε με την ευθύνη και την πρωτοβουλία του παιδιού
που βλέπει να κινδυνεύει στο ψηλό μετεώρισμά του ο αετός,
δεν ένιωσε τη χαρά του να τα βγάζεις πέρα μόνος σου με τη Φύση "
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου